تحول مالیاتهای مستقیم در ایران از 1345 تا امروز
شهبازیان، حمدالله
1373
پایان‌نامه کارشناسی ارشد
دانشگاه تهران
چکیده: قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران اهداف عمده و اساسی همچون استقلال سیاسی، اقتصادی و فرهنگی و نیز ایجاد شرایطی در جهت رهائی از وابستگی و خودکفائی در زمینه‌های مختلف اقتصادی، گسترش خدمات درمانی و آموزشی را در نظر دارد که برآورده ساختن این اهداف ، اهمیت یک نظام صحیح مالیاتی را برای جامعه ما بوضوح مشخص میگرداند و این امر خصوصا" با در نظر گرفتن وظائف سنگین دولت در این برهه از زمان اهمیت بیشتری می‌یابد. انتخاب یک نظام صحیح مالیاتی بمنظور اجرای سیاستهای مالیاتی مطلوب ، می‌بایست به تحقق اهداف زیر کمک نماید: 1 - از طریق تشویق و اعطاء امتیازات مالیاتی مختلف بتواند به تشکیل سرمایه که یکی از مشکلات و موانع اساسی در راه رشد و توسعهء کشورهای در حال رشد می‌باشد، کمکهای لازم را بنماید. 2 - کاهش بار مالیاتی بر مصرف کالاهای مورد نیاز عامه و نیز صرف مالیاتها در تامین و اشاعهء انواع تسهیلات رفاهی و خدماتی از قبیل گسترش فرهنگ و آموزش ، بهداشت و درمان و ... 3 - از طریق جمع‌آوری مالیات از طبقات پر درآمد و خرج آن در راه آسایش عمومی از طریق برقراری و ایجاد تسهیلات مختلف رفاهی، موجبات ایجاد رفاه بیشتری را برای عامهء مردم خصوصا" اقشار کم درآمد فراهم سازد که در واقع این امر را می‌توان نوعی توزیع مجدد درآمد از طریق جمع‌آوری مالیاتها دانست . برقراری عدالت مالیاتی نیز یکی از اصول اساسی در تنظیم سیاستهای مالیاتی است که دو سود عمده دارد: یکی کاهش فشار مالیاتی بر اقشار مختلف با درآمدهای ثابت و دیگری تامین درآمد مالیاتی دولت از آن عده که صاحبان ثروت و درآمدهای متغیر هستند. یکی از ظوابط عادلانه بودن نظام مالیاتی، برقراری یک نسبت صحیح بین مالیاتهای مستقیم و غیرمستقیم است که تا حدودی می‌تواند نمایانگر استقرار عدالت مالیاتی در جامعه باشد زیرا در واقع مالیات غیرمستقیم برمصرف کنندگان کالا و یا استفاده کنندگان خدمتی تعلق می‌گیرد که دولت بر آنها مالیات وضع کرده‌است و ضرورت مصرف اینگونه کالاها و احتمالا" خدمات فرد را (اعم از فقیر و غنی) به مصرف کننده و مصرف کننده را به مودی مالیاتی مبدل سازد. اما در مالیات مستقیم، مالیات به اعتبار درآمد یا ثروت یا هر نوع موهبت مادی دیگر فرد وصول می‌شود لذا هرچه سهم مالیات مستقیم به غیرمستقیم بیشتر باشد، رعایت عدالت مالیاتی بیشتر خواهدبود زیرا عدالت مالیاتی ایجاب می‌نماید آنها که درآمد و ثروت بیشتری را دارند و از امکانات ، خدمات و رفاه بیشتری برخوردار هستند در تقبل هزینه‌های دولت سهم بیشتری را داشته باشند. در کشورهای پیشرفته، مالیاتها تا حدود 80 درصد هزینه‌های عمومی را تامین می‌کنند و از نظر مودیان نیز این مقدار چندان سنگین و طاقت‌فرسا جلوه نمیکند، زیرا علاوه بر اینکه درآمدها در این گروه از کشورها در سطح بالائی قرار دارند میزان برخورداری از تسهیلات رفاهی دولتی نیز قابل توجه می‌باشد. در حالیکه در کشورهای توسعه نیافته بدلیل پائین بودن تولید ناخالص ملی، دولت امکان برداشت بیشتر مالیات از منابع درآمدی را ندارد و لذا توجه بیشتر به سوی مالیاتهای غیرمستقیم که فشار آن بر طبقات فقیر اجتماع وارد می‌گردد جلب می‌شود. نهایتا" در اتخاذ سیاست مالیاتی توجه به مسائل و نکات زیر نیز اجتناب‌ناپذیر می‌نماید: انتخاب درست منابع مالیات ، تقسیم بار مالیاتی، توانائی پرداخت مودی، انتخاب صحیح نرخهای مالیاتی، مسئلهء انتقال و انعکاس مالیات و بررسی این مطلب که در واقع مالیاتها به چه اشخاصی تحمیل می‌گردند.